Жасөспірімдердің кейбіреуі берік емес мұзда жүріп балық аулайды. Мұндай сәтсіздік кейде қайғылы аяқталады. Осы кезеңде балаларға су қоймаларына баруға болмайды. Әсіресе, терең шұңқырлар өмірге қауіпті, олар әрдайым қоршалмаған және ескерту белгілерімен белгіленбейді. Сондықтан осы кезеңде есте сақтау керек:

- көктемгі мұзда түсіп кетуң оңай;

- мұзға шығар алдында оның беріктігін тексеру-оған көз жеткізу үшін жеңіл соққы жеткілікті;

- мұздың ыдырау процесі жағалауларда жылдам жүреді;

- қармен жабылған көктемгі мұз тез қопсыған массаға айналады.

Тыйым салынады:

- Көктемгі кезеңде шалғай су айдындарына шығу;

- Мұз жүру кезінде өзендер мен көлдер арқылы өту;

- Мұз кептелу орындарында өзенге жақын келу, төгілуге ұшырайтын, демек, опырылуға ұшырайтын жарықты жағада тұру;

- Көпірлерде, бөгеттерде және бұрылыстарда жиналу;

- Мұз кептелісіне жақындау, мұздарды жағалаудан итеріп тастау, өзеннің немесе кез келген су айдынының тереңдігін өлшеу, мұз үстінде жүру және оларда сырғанау.

СТУДЕНТТЕРГЕ ҮНДЕУ!

- Көктемгі су тасқыны кезінде мұзға шықпаңыз.

- Қолдан жасалған салдарда, тақтайларда, бөренелерде және жүзгіш мұздарда сырғанамаңыз.

- Бір мұздан басқасына секірмеңіз.

- Көпірден, айлақтың жағалауынан мұз жүрісін байқасаңыз, сүйеніш пен басқа қоршаулар арқылы иілуге болмайды.

- Егер сіз өзенде немесе көлде болған жазатайым оқиғаның куәгері болсаңыз, онда абыржамаңыз, үйге бармаңыз, көмекке қатты шақырыңыз, үлкендер естиді және қайғыдан құтқаруға көмектеседі.

- Қақпаға, салға жақындамаңыз, бұл жерлерде ойын ұйымдастырмаңыз.

- Шұңқырларға, қазандықтарға, канализациялық люктерге және құдықтарға жақындамаңыз.

- Көктемгі су тасқыны және сең жүру кезінде сақ болыңыз.

- Өз өміріңізді қауіп төндірмеңіз!

- Мұз еру, өзендер мен көлдердің төгілу кезінде су айдындарында қауіпсіздік ережелерін сақтаңыздар!

СУ АЙДЫНДАРЫНДАҒЫ ЖҮРІС-ТҰРЫС ҚАҒИДАСЫ

1. Су айдынының мұз жамылғысына алғашқы шығуға мұздың қалыңдығы мен беріктігін алдын ала тексерген және мұзға шығу орындарын анықтаған ересектердің қатысуымен ғана рұқсат етіледі.

2. Су айдынын мұз үстімен жабдықталған өткел арқылы өту керек. Егер мұндай өткел болмаса, онда тек ересектермен жүруге болады. Олар мұз үстімен жүрмес бұрын оның беріктігіне көз жеткізуі керек. Мұздың беріктігін таяқпен тексеру ұсынылады. Егер бірінші соққыдан кейін мұз тесіліп, онда су пайда болса, дереу тоқтау және ізімен қайта бару керек. Кері жолда алғашқы қадамдарды табанын мұздан алмай басу керек.

3. Мұздың беріктігін аяқтың соққысымен тексеруге қатаң тыйым салынады!

4. Барлық жағдайларда жағадан мұзға түспес бұрын, мұқият қарап, қауіпсіз жерлерді таңдап, қозғалыс бағытын белгілеу қажет. Төселген жолда жүру жақсы. Жылыну кезінде мұзға шығу қауіпті. Мұзға бейтаныс жерлерде, әсіресе жарықтан түспеу керек.

5. Мүмкіндігінше мұз үстімен жүруден аулақ болу керек. Мұз үстімен жүру қажет болған жағдайда абай болу керек, мұздың бетін мұқият қадағалау керек, қауіпті және күдікті жерлерді айналып өту керек. Қалың қар қабатымен жабылған алаңдардан сақтану керек: қар астындағы мұз ашық жерге қарағанда әрқашан жұқа.

6. Әсіресе, өзеннің тез ағатын жерлерінде, жер бетіне шығатын бұталардың, шөптер, бұлақтар су қоймаларына құятын, бұлақтар шығатын және мұз дайындалған өнеркәсіптік кәсіпорындардың жылы сарқынды сулары құйылатын жерлерде абайлап болу керек.

7. Мұз үстімен топтық өту кезінде бір – бірінен 5-6 метр қашықтықта қозғалу керек.

8. Өлшемі бойынша шағын, бірақ ауыр жүктерді тасымалдау кезінде оларды тіреудің үлкен ауданы бар шанаға немесе бөренелерге қою керек.

9. Конькимен сырғанауға арнайы жабдықталған мұз айдындарында ғана рұқсат етіледі. Егер мұз айдыны су айдынында орнатылса, онда мұздың беріктігін мұқият тексергеннен кейін ғана сырғанауға рұқсат етіледі (мұздың қалыңдығы 12 см кем болмауы тиіс). Жаппай сырғанауға мұз қалыңдығы кемінде 25 см болғанда рұқсат етіледі.

10. Түнгі уақытта, әсіресе таныс емес жерлерде, арнайы жабдықталған орындарды қоспағанда, мұзда жүруге және сырғанауға тыйым салынады.

11. Су айдынында шаңғымен өткен кезде төселген шаңғыны пайдалану ұсынылады. Егер тыңмен баруға тура келсе, онда шаңғы бекітудің қауіпсіздігінен алыну керек, қажет болған жағдайда олардан тез босатылуы үшін. Таяқты қолында ұстау керек, ілмектер қолдан шешілу қажет, бір иығында рюкзак ұстау керек. Мұз үстімен қозғалу кезінде бірінші болып келе жатқан шаңғышы мұз үстімен таяқшалардың соққысымен оның беріктігін анықтайды, мұздың сипатын қадағалайды және т. б. Шаңғышылар арасындағы қашықтық 5-6 м болуы тиіс.

12. Мұздың құлауы жағдайында аяқпен тез және батыл әрекет ету керек: қолды кең қойып, мұз үстінде ұстап тұру, қатты мұзға тез қозғалмай, арқамен немесе кеудемен жатып, бір уақытта көмекке шақыра отырып, қозғалысқа кірісу керек.

Ең бастысы: студенттер мұзға үлкендер тексергеннен кейін ғана шығуға болатынын меңгеруі тиіс, ал ересектер су объектілерінің жанында балаларды бақылаусыз қалдыруға болмайтынын білуі тиіс.

СУҒА БАТЫПЖАТҚАНДАРҒА ҚОЛДА БАР ҚҰРАЛДАРМЕН КӨМЕК КӨРСЕТУ ТӘСІЛДЕРІ:

1. Мұз астына түсіп кеткен адамға көмек көрсету кезінде бірінші кезекте өз қауіпсіздігін сақтау керек. Суда ойланбаған, импульсивті әрекет еткен кезінде зардап шегушіден басқа, оны құтқаруға тырысатын жолдастарының өздері де батуы мүмкін. Мұз астына түсіп кеткен адамға жақындау қауіпті.

2. Ең алдымен ересектердің назарын аударту керек, оларды көмекке шақыру керек!

3. Зардап шегушіге қолын және аяғын созып жатып жақындау керек. Егер көмекті екі-үш адам көрсетсе, онда олар мұзға жатады және бір-бірін аяғынан ұстап, зардап шегушіге тізбектеп қозғалады. Олардың біріншісі зардап шегушіге шаңғы таяқшаларын, шарфты, киімді және т. б. береді. Ағаш заттарды (баспалдақтарды, жертөлелерді, тақтайларды және т.б.) зардап шегушіні періп қалмай мұз үстімен абайлап итеру қажет. Бұл ретте құтқарушылар өзін де қауіпсіздендіруі тиіс. Зардап шегушіге жылжи отырып, тақтаға, шаңғыларға және басқа да заттарға жату керек, жағадағы тірекке байланған арқанмен сақтандыру керек.

4. Адам мұз астына түсіп кеткен жағдай құтқарушыдан ерекше сақтық ережелерін сақтауды талап етеді. Суға батқан адамға жақындау үшін мұз үстінен аяқ-қолын кеңінен жайып, кеудемен жорғалап өту керек. Егер мүмкіндік болса, алаңды ұлғайту үшін онда тақтаның тіреуішін, шатырларды, шаңғыларды, фанераны, баспалдақтарды және т. б. пайдалану керек. Ойыққа жақындау өте қауіпті, өйткені мұздың жиегі өте жұқа болғандықтан, құтқарушы денесінің ауырлығынан сынуы мүмкін. Таяз жерге немесе ойыққа тым жақындамай, суға батушыға арқанды, белдіктерді лақтыру керек.

5. Мұз астына түсіп кеткен адам қолдарын кең жайып, кеудемен немесе арқамен мұзға жақындап, оған өз бетімен шығып, көмекке шақыруға тырысу керек.

6. Құлап қалған адамды шығарып алғаннан кейін зардап шеккенде де, құтқарушыда да суық тиюдің алдын алу және жылыту шараларын қабылдау қажет. Ол үшін зардап шегушіні және құтқарушыны жылы бөлмеге жеткізу, дымқыл киімді шешу, денені сүртіп, құрғақ киім кию қажет. Ыстық сусындар тез жылытуға көмектеседі.

Стандартты ата-аналық бақылауға қосымша ретінде қажетсіз мазмұнды құлыптау құралдарын пайдаланыңыз.

Сіздің балаларыңыз қандай чаттарды пайдаланатынын білуіңіз қажет. Модерацияланған чаттарды пайдаланғанын құптаңыз және балалардың жеке жабық режимде сөйлеспеуін талап етіңіз.

Балаңыздың ғаламтор желісіндегі достарымен ешқашан жеке кездеспеуін талап етіңіз.

Балаларды ешқашан электрондық пошта, чаттар, жедел хабар алмасу жүйелері, тіркеу нысандары, жеке профильдер құралдарымен және ғаламтордағы байқауларға тіркелу кезінде жеке ақпаратты бермеуді үйретіңіз.

Балаларды сіздің рұқсатынсыз бағдарламаны жүктемеуге үйретіңіз. Олар кездейсоқ вирустарды немесе басқа қаламайтын бағдарламалық жабдықтармен жүктеуі мүмкін екенін түсіндіріңіз.

Сіздің балаңызды ғаламторға қатысты кез келген қауіп-қатер немесе толқулар туындаса сізге айтуды үйретіңіз. Балаңыз өзіне төнген қауіп-қатерді немесе толқуларын сізге өзі айтқан болса, сабырлық танытыңыз және балаларыңызға олар қауіпсіздікдікте екендігін ескертіңіз. Оларды мақтаңыз және осындай жағдайлар туындаса тағы келіп айтуына кеңес беріңіз.

Оларды спамнан қорғануға көмектесіңіз. Жасөспірімдерді ғаламторға өзінің нақты электрондық мекен-жайын бермеуді, қажетсіз хаттарға жауап бермеуді және арнайы пошта сүзгілерін пайдалануды үйретіңіз.

Жасөспірімдер отыратын сайттармен танысуды үйреніңіз.

Балаларға ғаламтор желісін бұзақылыққа, басқа адамдарға қауіп немесе өсек тарату үшін пайдалануға болмайтынын түсіндіріңіз.

Жасөспірімдермен желілік құмар ойындардың салдарынан туатын мәселелерді және олардың қауіпті екенін талқылаңыз. Балалар бұл ойындарды заңға сәйкес ойнай алмайтындығын еске түсіртіңіз.