Бұл жағдайда жол берілмейді:

1. Өрт сөндірушілерді шақырмай, өртпен өз күшіңізбен күресуге, тұтанған электр құрылғыларын электр желісінен ажыратпастан сумен сөндіруге (электр тоғымен зақымдануға болады);

2. Түтін шығару үшін терезелер мен есіктерді ашуға (ауа ағынына байланысты жану күшейеді);

3. Егер айтарлықтай үлкен аймақты жалын шарпыған болса, лифт пайдалануға (сіз кептеліп, тұншығып қалуыңыз мүмкін);

4. Түтінді дәліз немесе баспалдақ арқылы шығуға тырысуға (түтін улы, ыстық ауа өкпеңізді күйдіруі мүмкін);

5. Ақжайма мен арқандардың көмегімен су көздерінің, құбырлардың және тікқұбырлардың бойымен түсуге (әрдайым дерлік құлауға әкеледі);

6. Терезеден секіруге (үшінші қабаттан жоғары биіктіктен әрбір екінші секіру өлімге әкеледі).

Келесі ережелерді сақтаған жағдайда тұрғын үйдегі өрттің алдын алуға болады:

1. Тұрғын үй ғимаратында өрт шығу ықтималдығын қарапайым ереже көмегімен азайтуға болады, оны барлық отбасы мүшелеріне, балаларға да, ересектерге де үйрету керек - шығар алдында пәтерді тексеріңіз;

2. Ас үйді тексерген кезде газ немесе электр плитасы сөніп тұрғанына көз жеткізіңіз. Темекі шегушілер болса, темекі тұқылдары сөнді ме екенін қараңыз. Терезелерді немесе желдеткіштерді жел жоғары қабаттардан темекі тұқылдарын үрлеп кіргізбеуі үшін жабыңыз;

3. Кішкентай балаларды пәтерде жалғыз қалдырмаңыз, сіріңкелерді оларға қол жетімсіз жерлерге жасырыңыз;

4. Төсекте темекі шегуден аулақ болыңыз: дәл осы себептен өрт жиі болып, адамдар қайтыс болады;

5. Үй заттарын шатырларда сақтамаңыз және баспалдақ алаңдарына шығармаңыз.

Пәтерде өрт болған кезде сізге:

1. Өрт сөндіру қызметіне хабарлау керек;

2. Қарттар мен балаларды көшеге шығару керек;

3. Электравтоматты құрылғыларды өшіріңіз (баспалдақ алаңындағы қалқандарда орналасқан).

Өрт кезінде өзіңізді және өз мүлігіңізді алдын-ала сақтандырыңыз. Өртке байланысты кенеттен эвакуациялау бола қалса, барлық отбасы мүшелері білетін жерде құжаттар мен ақшаны сақтаңыз. Бүгіліп немесе өрмелеп жылжыңыз (төменде түтін аз), басыңыз бен денеңізді дымқыл шүберекпен жабыңыз. Егер баспалдақтар бойымен жүгіріп шығу мүмкін болмаса, балкон баспалдақтарын пайдаланыңыз; егер ол жоқ болса, балконға шығып, есікті соңыңыздан мықтап жауып, «Өрт!» деп айғайлаңыз.

Өрт қауіпсіздігі ережелері онша күрделі емес. Оларды сақтау арқылы Сіз өзіңізді және үйіңізді өрттен қорғайсыз.

Осы уақытта экстремистік-ұлтшылдық бағыттағы бейресми жастар ұйымдары (топтары) мүшелерінің дені 30 жасқа дейінгі жастар болып отыр және де 14-18 жастағы кәмелетке толмаған адамдар болуы жиі кездесіп жүр. Қылмыс субъектілері негізінен ер адамдар болып табылады, алайда бейресми жастар экстремистік топтары мүшелерінің арасында жас ер адамдарменқатар қыздар да кездеседі.

Бейресми экстремистік топтар өздерінің құқыққа қайшы келетін іс-әрекеттерін белгілі бір идеологияға негіздеп жүзеге асырады, оның негізгі тезисі мынадай болуы мүмкін: еліміздегі барлық саяси және экономикалық мәселерді шешу үшін «ұлттық» мемлекетті құру керек, өйткені олардың түсінігі бойынша,мұндай мемлекет кез келген қауіптен қорғайтын кепіл ретінде қызмет етеді. Аталмыш «Таза мемлекет» идеясы «скинхедтарға»ғана емес, сонымен қатар діни негізде «таза мемлекетті» құруға шақыратын діни экстремистергеде тән. Мұндай идеялар түрткі болған мінез-құлықтың бір ұлттың адамдарына немесе дінге қарсы көзделген қатаң бағыты болады. Бұған,экстремистердің ойынша, барлық бәле«себепшісінің» әрекетіне салғырт қарайтын қазіргі билікке деген жек көрушілік қосылып, экстремистік идеялардың одан да кең таралуына әкеліп соғады.

Тап осы идеялар бейресми жастар экстремистік топтары қалыптасатын іргетасқа айналады.Өз ұстанымдары қарапайым әрі бірмағыналыболғандықтан және агрессияға толыекеніне қарамастан өз іс-әрекеттерінің нәтижелерін дереу, дәл қазір көру мүмкіндігіне берілген уәденіңарқасындаэкстремистер насихаттайтын көзқарастар жүйесі жастар үшін тартымды болып көрінеді. Экономикалық, саяси және әлеуметтік дамудың күрделі әрі тынымсыз үдерісіне жеке өзі қатысудың орны қолданылып жүрген қағидаларды толықтай күйретіп, оларды утопиялық жобалармен ауыстыруға шақыратын өресіз үндеумен алмастырылады.

2004 жылғы 1 қыркүйек күні Беслан(Солтүстік Осетия) қаласының № 1 мектебінде жаңа оқу жылының бастауына арналған салтанатты жиналыс өткізу кезінде адамдарды кепілге алу орын алды. Екі жарым күн бойы террористер миналанған ғимаратта 1100-ден астам кепілге алынған адамды (басым көпшілігі балалар, олардың ата-аналары және мектеп қызметкерлері) ең негізгі табиғи қажеттіліктерін қанағаттандырудан да бас тартып, ауыр жағдайда ұстады.

3 қыркүйек күні мектеп спорт залында жарылыстар болып, өртке ұласты, нәтижесінде ғимарат ішінара құлады. Бірінші жарылыстардан кейін кепілге алынған адамдар мектептен қашып шыға бастап, Федералды қауіпсіздік қызметі Арнайы тағайындалған орталығының (ФҚҚ АТО) күшімен шабуыл ұйымдастырылды. Жеке қаруларын пайдаланған азаматтық тұлғалар да қатысқанастан-кестен атыс кезінде 27 террорист өлтірілді (екі жанкештіні қосқанда төртеуі шабуылға дейін 1 қыркүйектен бастап 3 қыркүйекке дейінгі аралықта қаза тапты). Тірі қолға түскен террорист, Нурпаша Кулаев, тұтқынға алынып, кейін соттың үкімімен өмір бойы абақтыға жабылды.

Шабуыл кезінде көптеген кепілге алынған адамдар босатылғанымен, теракт нәтижесінде кепілге алынған адамдардың 314-і қаза тапты, олардың ішінде 186 бала бар. Құтқарушыларды қоса алғанда барлығы 333 адам көз жұмып, 783 адам түрлі дәрежедегі жарақаттар алды.

Сондықтан экстремизм, ұлтшылдық және терроризм идеологиясын белсенді насихаттайтын, ұлты басқа немесе діні басқа адамдарға, шетел азаматтарына қарсы экстремистік және террористік бағытталған қылмыстарды жасауға үндеу тастап, сондай-ақ жарылғыш заттарды жасау бойынша толық нұсқау беретін, террористік актілер жасауға, «ұлтшылдық» кісіөлтіруге және т.б. шақыратынэкстремистік-ұлтшылдық және экстремистік-террористік топтарды, Ғаламтордағы сайттарды анықтап, оларды жою шараларын жүзеге асырубойынша болдырмау және алдын алу жұмыстарының қажеттілігін атап өту қажет. Ерте анықтап, қажетті алдын-алу шараларын қолдану жасөспірімдердің құқыққа қайшы келетін іс-әрекеттерді жасауға тұрақты бет алуын қалыптастыруға айтарлықтай дәрежеде жол бермеуге көмектеседі. Жастар ортасында идеялар жүйесін, тасымалдаушы субъектілерді және қорлықты қандай да бір мақсаттарға қол жеткізу үшін қолдану мүмкіндігін мүлдем жоятын, оң қоғамдық сананымемлекеттен дербес тұрып қалыптастра алатын тарату арналарын құру керек. Мұндай жүйе азаматтық қоғам институттары, ғылыми және бизнес-қоғамдар, білім беру құрылымдары және бұқаралық ақпараттық құралдары бола алады және болуы тиіс.

Әрқашан ғимараттан апаттық шығу есіктерінің қай жерде орналасқандығын біліп алуды әдетке айналдырыңыз. Қандай жағдай болса да, үрейленбеуге тырысыңыз.

КӨПШІЛІК ІШІНДЕГІ ҚАУІПСІЗ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ЕРЕЖЕЛЕРІ

Қабырғаларға жақын, залдың бұрыштарындағы, қашып шығу қиын және көпшіліктің басып кету қаупі бар жерлерден орын алмаңыз. Адамдардың көп жиналуынан аулақ жүріңіз. Болып жатқан оқиғаларға қанша қарағыңыз келсе де, көпшілікке қосылмаңыз. Егер көпшілік қозғала бастаса және сізді өзіне ілестіріп әкетсе, қолыңызды қалтаңызда ұстамаңыз, қолыңызды шынтағыңыздан бүгіңіз де, кеудеңіздің алдында ұстаңыз. Егер өзіңізбен бірге қандай да бір үлкен заттар болса - чемодан, рюкзак, үлкен сөмкелер, лақтырыңыз, олар сіздің құлап түсуіңізге әкелуі мүмкін.

Қысылған жағдайда, терең дем алып, шынтағынан бүгілген қолды сәл басқа жаққа қарай созыңыз, сонда кеуде қуысы қысылмайды - сіз көпшіліктің қысымына төтеп беріп, өзіңізді қысылып қалудан сақтай аласыз. Бойыңызды бос ұстамаңыз және өзіңізді қысуға жол бермеңіз. Егер адамдар саны көп болса, онда сіз қарсы тұрмай, көпшіліктің қозғалған бағытымен әкетуіне көнгеніңіз жөн. Көпшіліктің ортасында болуға тырысыңыз (онда ауа көп, қозғалыс жасауға мүмкіндік бар). Кез-келген тәсілмен аяғыңызда тұруға тырысыңыз.

Қозғалып бара жатып, аяғыңызды мүмкіндігінше жоғары көтеріңіз, аяғыңызбен табаныңызға тік тұрыңыз, майдалап аттамаңыз, аяқтың ұшымен көтерілмеңіз. Егер сіз бірдеңені түсіріп алсаңыз, оны алу үшін ешқашан еңкеймеңіз. Егер сіз құлап қалсаңыз, мүмкіндігінше тезірек аяқтарыңызға тұруға тырысыңыз. Мұны жасаған кезде қолыңызға сүйенбеңіз. Бір сәтке болса да табаныңызда немесе аяқтың ұшында тұруға тырысыңыз. Тірек тапқасын, аяқтарыңызбен жерден тез итеріп, «жүзіп шығыңыз». Егер көтерілу мүмкін болмаса, басыңызды білегіңізбен, алақаныңызбен қорғап, желкеңізді жауып, домалақ болып оралуға тырысыңыз.

18 жасқа жетпеген кәмелетке толмағандарға тыйым салынады:

- оқу жылында сағат 22-ден таңғы 6-ға дейін, каникул кезінде және демалыс күндері 23-тен таңғы 6-ға дейін ата-аналарының немесе оларды алмастыратын адамдардың бірге жүруінсіз қоғамдық орындарда болуға;

- спирттік ішімдіктер ішуге, құмар ойындар ойнауға, сондай-ақ тез тұтанғыш, жарылғыш заттармен, шиті мылтықпен, пышақтармен, айырсадақтармен ойнауға, алау жағуға;

- бұл үшін белгіленбеген жерлерде шомылуға;

- кіреберістері бар үйлердің, лифтілердің, автобустардың және басқа да қоғамдық орындардың қабырғалары мен жабдықтарын зақымдауға;

- үйлердің төбелерінде, шатырларында, жертөлелерінде жүруге, кәсіпорындар мен мекемелердің аумағында болуға;

- қоғамдық орындарда былапыт сөйлеуге.